กลุ่มคนชาติพันธุ์หน้าตาเป็นแบบไหน
คุณรู้จักชาติพันธุ์ไหนบ้าง ?
กดเลือกชาติพันธุ์ให้ถูกต้อง
ภาพจำกลุ่มชาติพันธุ์เป็นอย่างไร ?
ชาติพันธุ์คือใคร ใช่เราหรือไม่ ?
สำรวจกลุ่มชาติพันธุ์
4,011 ชุมชน หรือราว
หรือสมัย ร.5 ชนชั้นนำของสยามใช้คำเรียกรวม ๆ ว่า
“ชาวป่า” หรือ “คนป่า”
คำว่า “ชาวเขา”
ปรากฏครั้งแรกในพระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ 2 เรื่อง คือพระราชพงศาวดารพม่า (พ.ศ.2455) และ
พงศาวดารไทยใหญ่ (พ.ศ.2456)
จากการรับคำว่า “Hilltribes” หรือ “Hill people” มาใช้
ช่วงทศวรรษ 2480 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2
สังคมไทยเริ่มรับรู้เรื่องราวของชาวเขามากขึ้น
รวมถึงมีการใช้เพื่อเป้าหมายทางการเมืองที่เชื่อมโยงกับปัญหาความมั่นคง
เกิดอคติ หรือภาพในเชิงลบ
ประวัติศาสตร์ “นโยบายรัฐ” กับ “กลุ่มชาติพันธุ์” ในไทย
เลื่อนขวาเพื่อดูไทม์ไลน์
แบ่งเป็น 7 ส่วน คือ
นโยบายของรัฐต่อกลุ่มชาติพันธุ์และกลุ่มชนเผ่าพื้นเมืองในประเทศไทย
แต่แรกเริ่ม นโยบายของรัฐ เน้นไปที่การสงเคราะห์และช่วยเหลือกลุ่มชาติพันธุ์ในเขตป่า ซึ่งนอกจากมีจุดประสงค์เพื่อพัฒนาและส่งเสริมด้านสุขภาพและการศึกษาพื้นฐานแล้ว ยังมีจุดประสงค์อื่น ๆ เช่น ป้องกันการบุกรุกทำลายป่า, ปราบปรามยาเสพติด และต่อต้านขบวนการคอมมิวนิสต์
รัฐบาลได้มีการทบทวนนโยบายและวิธีการดำเนินการกับกลุ่มชาติพันธุ์ในเขตป่าอีกครั้ง เพื่อให้เหมาะสมกับสถานการณ์ความมั่นคงที่เผชิญอยู่ (ซึ่งคือการแผ่ขยายของแนวคิดคอมมิวนิสต์)
ทำให้เกิดนโยบายรวมพวก เพื่อพัฒนาให้กลุ่มชาติพันธุ์ในเขตป่าเป็นพลเมืองไทย เน้นไปที่การส่งเสริมให้รักชาติและสร้างความจงรักภักดีต่อประเทศ แต่ยังคงมีนโยบายที่ลดการปลูกฝิ่น และพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์ในเขตป่าเหมือนเดิม
หนึ่งในหน่วยงานสำคัญคือกองทัพไทย ที่เริ่มเข้ามามีบทบาทด้านกิจการพลเรือนตั้งแต่สมัยสงครามเย็น โดยเฉพาะช่วงทศวรรษ 2520 และเมื่อการต่อสู้กับกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) สิ้นสุดลง ในช่วงต้นทศวรรษ 2530 กองทัพไทยก็มีความพยายามในการแสวงหาและขยายบทบาทต่อไป โดยหนึ่งในนั้นคือบทบาทการอนุรักษ์ป่าไม้ ตามความท้าทายความมั่นคงของรัฐรูปแบบใหม่ กองทัพจึงเริ่มลดแนวคิดให้ราษฎรอาศัยและใช้ประโยชน์ในพื้นที่ป่า และเพิ่มแนวคิดว่าราษฎรในพื้นที่ป่าเป็นอุปสรรคต่อการอนุรักษ์ (และการแสวงหาผลประโยชน์จากโครงการของกองทัพ)
ตัวอย่างกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับเรื่องพื้นที่-ป่า ได้แก่ พ.ร.บ.ป่าไม้ พ.ศ. 2484 (กำหนดนิยามป่า นำมาสู่การประกาศพื้นที่ป่า), พ.ร.บ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2503, พ.ร.บ.อุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 (ประกาศป่าประเภทอื่น ๆ เพิ่มเติมบนพื้นที่ป่าของรัฐ มีเงื่อนไขห้ามมิให้ผู้ใดครอบครอง), พ.ร.บ.ป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507
นอกเหนือจากสถานการณ์ปัญหาที่กลุ่มชาติพันธุ์พบจากนโยบายรัฐแล้ว หนึ่งในปัญหาสำคัญที่พบคือการไม่ได้รับสัญชาติไทย แม้จะอยู่บนแผ่นดินไทยมาอย่างยาวนาน เมื่อไม่ได้รับสัญชาติ สิทธิต่าง ๆ ที่ควรจะได้รับเช่นเดียวกับคนไทยอื่น ๆ ก็ไม่ได้
จากการสำรวจโดยสำนักงานสถิติแห่งชาติในปี 2561 ในประเทศไทยมีประชากรที่ไม่มีสัญชาติไทยประมาณ 1.8 ล้านคน และข้อมูลจาก UNICEF พบว่าตั้งแต่ปี 2535 – 2561 มีการให้สัญชาติไทยแก่ชนกลุ่มน้อยรวม 272,891 คน
หนึ่งในการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตเดิมที่ใหญ่คือ การย้ายออกจากพื้นที่ดั้งเดิม และย้ายเข้าไปอยู่ในชุมชนแออัดในเมือง เช่น พื้นที่ชุมชนริมคลองแม่ข่า ซึ่งมีความหลากหลายทางวัฒนธรรม จากการที่มีกลุ่มชาติพันธุ์จำนวนมากอาศัยอยู่ร่วมกัน เช่น อาข่า ลีซู ลาหู่ จีนฮ่อ ม้ง ไทใหญ่ รวมไปถึงการเปลี่ยนไปประกอบอาชีพต่าง ๆ ในเมืองมากขึ้น ทำให้เผชิญปัญหาหลายประการ เช่น ชุมชนแออัด ยาเสพติด เอดส์ ค้าประเวณี ถูกล่อลวงทำอาชีพผิดกฎหมาย ถูกเอารัดเอาเปรียบ เร่ร่อน และปรับตัวกับสังคมเมืองไม่ได้
ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 มีการพูดถึงแนวคิดสิทธิทางวัฒนธรรม (Cultural rights) ของกลุ่มชนพื้นเมือง (indigenous peoples) และชนกลุ่มน้อย (minority group) มากขึ้น ซึ่งเป็นการรับรองสิทธิให้สามารถแสดงออกซึ่งอัตลักษณ์ของตน ดำรงอยู่ได้อย่างมีศักดิ์ศรี ไม่ถูกคุกคามหรือถูกกลืนจากวัฒนธรรมหลักของรัฐ
กระแสการเรียกร้องและแก้ปัญหาที่กลุ่มชาติพันธุ์ต้องเจอไม่ได้อยู่ในเวทีระดับโลกเท่านั้น ในประเทศไทยเองก็มีความพยายามในการแก้ปัญหาดังกล่าว จากภาคชนเผ่าพื้นเมือง-ประชาชน
เกือบ 2 ทศวรรษ ที่หลายฝ่ายพยายามทำให้กลุ่มชาติพันธุ์สามารถดำรงวิถีวัฒนธรรมดั้งเดิมและเข้าถึงสิทธิด้านต่าง ๆ แต่ด้วยข้อจำกัดทางนโยบายและกฎหมาย เช่น การประกาศเขตอุทยานทับที่ทำกินที่อยู่อาศัย ชุมชนในเขตป่า ซึ่งส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ ได้ส่งผลต่อการเข้าถึงสิทธิและการดำรงชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์
แม้มีมติคณะรัฐมนตรี 2 มิ.ย. 2553 แนวนโยบายในการฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวเล และ 3 ส.ค. 2553 แนวนโยบายในการฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวกะเหรี่ยง เพื่อนำร่องแก้ปัญหา แต่มติคณะรัฐมนตรี ไม่ใช่กลไกที่มีอำนาจเทียบเท่ากฎหมายอื่น ๆ อีกทั้งยังเป็นการฟื้นฟูวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์เพียง 2 กลุ่ม ทั้งที่ประเทศไทยมีกลุ่มชาติพันธุ์มากกว่า 60 กลุ่ม ประชากรมากกว่า 6 ล้านคน
การยกร่างกฎหมายชาติพันธุ์ ทั้ง 5 ฉบับ ถือเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญของโอกาสในการเปลี่ยนแปลง สร้างความเข้าใจในการยอมรับตัวตน แทนที่อคติเดิม ๆ ที่มองกลุ่มชาติพันธุ์เป็นกลุ่มคนล้าหลัง รอรับการสงเคราะห์ช่วยเหลือ ไปสู่การให้ความสำคัญของศักยภาพทุนทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ เป็นพลังและส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศ
และเมื่อสภาผู้แทนราษฎรรับหลักการในวาระแรก นำมาสู่การตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพระราชบัญญัติคุ้มครองและส่งเสริมวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ สภาผู้แทนราษฎร
จับตากฎหมายชาติพันธุ์
5 รายชื่อกฎหมาย และผู้นำเสนอ
โดย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) กระทรวงวัฒนธรรม
โดย ขบวนการประชาชนเพื่อสังคมที่เป็นธรรม (พีมูฟ)
โดย สภาชนเผ่าพื้นเมืองแห่งประเทศไทย
โดย พรรคก้าวไกล
Share This
ขอบคุณ
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
อ้างอิง
- ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
- เอกสารนโยบายของรัฐต่อกลุ่มชาติพันธุ์และกลุ่มชนเผ่าพื้นเมืองในประเทศไทย
- มองกฎหมายและนโยบายเกี่ยวกับป่าไม้ด้วยสายตาชาติพันธุ์วิพากษ์
- นโยบายการจัดการศึกษา โครงการศูนย์การศึกษาเพื่อชุมชนในเขตภูเขา
- การอนุรักษ์ป่าไม้กับบทบาทใหม่ของกองทัพไทยภายหลังการทำสงครามต่อต้านพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.): กรณีโครงการจัดสรรที่ดินทำกินแก่ผู้ยากไร้ในพื้นที่ป่าสงวนเสื่อมโทรม (คจก.)
- นโยบายป่าไม้แห่งชาติ
- จาก คจก.ช่วงรัฐบาลทหาร รสช. สู่ยุคทวงคืนผืนป่า โดยคำสั่ง คสช.ภาคสอง
- อีสานเขียว | TCP Sustainability
- วิทยานิพนธ์ เรื่อง พื้นฐานการก่อเกิดและการพัฒนานโยบายอีสานเขียวของกองทัพบก
- วิทยานิพนธ์ เรื่อง การประเมินผลโครงการพัฒนาที่ดินชุมชนบนพื้นที่สูง บ้านม่วงกาญจน์ ตำบลริมโขง อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย
- มอง ‘วันอนุรักษ์ป่า’ ผ่านวิธีคิดของรัฐไทย เมื่อประชาชนกลายเป็น ‘ผู้ร้าย’ ในเรื่องเล่าทางการเมือง
- เกษตรกรอยู่ตรงไหน ในการจัดการที่ดินของรัฐไทย
- เกิดอะไรขึ้นกับ 14 ชาวบ้าน คดีทวงคืนผืนป่าบ้านซับหวาย จ.ชัยภูมิ | สาระ+ภาพ | ประชาไท Prachatai.com
- บทความ: มติ ครม.30 มิย. 41 เหตุแห่งปัญหาที่ทำกินของเกษตรกร | ประชาไท Prachatai.com
- ย้อนรอยความขัดแย้ง จนท.รัฐ-กลุ่มชาติพันธุ์บางกลอย | Thai PBS News ข่าวไทยพีบีเอส
- แนวทาง “คทช.” อาจแก้ปัญหาคนกับป่า แต่ไม่แก้เหลื่อมล้ำที่ดิน | Thai PBS News ข่าวไทยพีบีเอส
- 13 ปี มติ ครม. 3 สิงหา…โอกาสไปต่อ กฎหมายชาติพันธุ์ | The Active
- รู้จัก ‘ชนเผ่า’ ในไทย | 6 เรื่องราว เติมฝัน เติมไฟ ความเป็นมนุษย์เท่ากัน | The Active
- สภาฯ ไฟเขียว ‘ร่าง พ.ร.บ.ชาติพันธุ์’ เดินหน้าคุ้มครองสิทธิ-เสมอภาค | The Active
- สิทธิของกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย กรณีศึกษา ชาวกะเหรี่ยงบางกลอย
- นโยบายและการจัดการป่าไม้ – Open Development Thailand
- คําสั่งคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ที่ 64/2557 เรื่องการปราบปรามและการหยุดยั้งการบุกรุกทําลายทรัพยากรป่าไม้
- เปิดรายงาน Land Watch ผลกระทบคำสั่งคสช. 64/57, 66/57 และแผนแม่บทป่าไม้ฯ | THAI LAWYERS FOR HUMAN RIGHTS
- การจัดการป่าไม้ฉบับคสช. : ยึดที่ทำกินจากคนจน ยกผืนป่าให้นายทุน – iLaw
- “ป่ากินคน” : ปัญหาที่ดินรัฐประกาศทับที่ดินประชาชนในรัฐบาลคสช. สู่รัฐบาลสืบทอดอำนาจ
- “ประยุทธ์” อนุมัติแผนแม่บทแก้ปัญหาทำลายป่า ทวงคืนพื้นที่จากผู้บุกรุกใน 1 ปี
- 40 ปีการพัฒนาชาวเขา
- ข้อมูลเกี่ยวกับบัตรประจำตัวของบุคคลซึ่งไม่มีสัญชาติ
- การได้สัญชาติไทยตามระเบียบสำนักทะเบียนกลาง ว่าด้วยการพิจารณาลงรายการสถานะบุคคลในทะเบียนราษฎรให้แก่บุคคลบนพื้นที่สูง พ.ศ. 2543
- ระเบียบสำนักทะเบียนกลาง ว่าด้วยการพิจารณาลงรายการสถานะบุคคลในทะเบียนราษฎรให้แก่บุคคลบนพื้นที่สูง พ.ศ. 2543
- เอกสาร เรื่อง ซักซ้อมความเข้าใจเกี่ยวกับประเภทบุคคลตามยุทศาสตร์การจัดการปัญหาสถานะและสิทธิของบุคคลตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 18 มกราคม 2548
- เอกสาร เรื่อง การจัดการปัญหาสถานะและสิทธิของบุคคลตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 26 มกราคม 2564
- สิทธิทางวัฒนธรรม (Cultural rights)
- แผนการปฏิรูปประเทศ ด้านสังคม
- จากยอดดอยสู่สลัม : การปรับตัวของชาวเขาในเมืองเชียงใหม่
- การปรับตัวกับวิถีชีวิตใหม่ในชุมชนเมืองของชาวเขาเผ่าม้ง : กรณีศึกษาเขตอำเภอเมืองเชียงใหม่
- การสร้างภาพลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์
- การเคลื่อนย้ายแรงงานชาวเขาอย่างเป็นระบบ : เอกสารประกอบการประชุมแนวทางการจัดทำแผนพัฒนาและสงเคราะห์ชาวเขา ปีงบประมาณ 2541
- มหากาพย์คนไร้สัญชาติ ข้ามให้พ้นคำถาม “คนไทยหรือเปล่า” : สุรพงษ์ กองจันทึก – The 101 World
- ปัญหาคนไร้สัญชาติ ซับซ้อนแต่ไม่ไร้ความหวัง
- 48 ปี สถานการณ์เด็กไร้สัญชาติในประเทศไทย
